خاک باعث عرضه ریزمغذی سدیم به گیاهان می‌شود. وجود این ذرات در خاک ناشی از کود، آفت‌کش‌ها، دفع نمک از آب‌های کم‌عمق و تجزیه مواد معدنی باعث آزاد شدن نمک می‌شود. وجود بیش از حد این ماده در خاک توسط ریشه‌های گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و باعث مشکلات جدی در گیاه می‌شود.
اگر چه این عنصر برای تمام گیاهان ضروری نیست، اما ریزمغذی سدیم برای بسیاری از گیاهان می‌تواند سودمند باشد، به خصوص اگر گیاه دچار کمبود پتاسیم شود. اما بسیاری از گیاهان در مناطق نمک‌زدایی شده در سراسر جهان مجبور به مقابله با سمیت سطح بالای Na (+) در محیط و درون بافت هستند. این ماده در زمینه کاهش شوری و همچنین بهینه‌سازی Na (+) به عنوان یک ماده مغذی کاربردی در دسترس است. در هر دو مورد، گیاهان ممکن است نیاز به مکانیزم نظارت بر غلظت Na (+)، احتمالاً در چند بخش، برای تنظیم بیان ژن و فعالیت‌های حمل و نقل باشند.
سدیم چیست؟
سدیم ماده‌ای است معدنی که به طور کلی در گیاهان مورد نیاز نیست. فقط چندین نوع گیاه است که برای کمک به غلظت دی‌اکسید کربن به سدیم نیاز دارند، اما اکثر گیاهان تنها به یک مقدار کم از این ریزمغذی برای متابولیسم نیاز دارند.
این ماده در بسیاری از مواد معدنی وجود دارد و در طول زمان تجزیه و آزاد می‌شود. اکثر بسته‌های این ریزمغذی در خاک از روان‌آب آفت‌کش‌ها، کود و سایر اصلاحات خاک اتفاق می‌افتد. روان‌آب نمک فسیلی یکی دیگر از علل افزایش محتوای نمک زیاد در خاک است. تحمل سدیم توسط گیاهان نیز در مناطق ساحلی با رطوبت محیط شور طبیعی و شستشو از ساحل تست شده است.
اثرات سدیم در گیاهان
ریزمغذی سدیم در گیاهان اثراتی شبیه به مواجهه با خشک‌سالی دارد. تحمل این ریزمغذی توسط گیاهان در مناطق با آب‌های زیرزمینی زیاد و یا در مناطق ساحلی که اقیانوس، نمک را به گیاهان اسپری می‌کنند، بسیار مهم است.
نمک بیش از حد می‌تواند باعث مسمومیت شود که این اتفاق در بافت‌های گیاهی واکنش نشان می‌دهد. این منجر به اثری به نام اسمزی شدن می‌شود که باعث از بین رفتن آب‌های مهم در بافت‌های گیاهی می‌شود. درست مثل بدن انسان، این اثر باعث خشک شدن بافت‌ها می‌شود و توانایی آنها را برای رفع رطوبت مناسب کاهش می‌دهد.
تجمع این ریزمغذی در گیاهان سبب ایجاد سطوح سمّی می‌شود که به نوبه خود سبب رشد نامطلوب و ایجاد سلول‌های محبوس شده در گیاه می‌شود. میزان ریزمغذی در خاک با استخراج آب در آزمایشگاه می‌توان اندازه‌گیری کرد، اما می‌توان اثرات پژمردگی و کاهش رشد را در خود گیاه ببینیم. در مناطقی که مستعد خشکی و غلظت بالای آهک هستند، این علائم احتمالاً با غلظت نمک زیاد در خاک به وجود می‌آیند.
ریزمغذی سدیم و کلرید به طور معمول به عنوان یون‌های زائد که گیاهان به آنها نیاز ندارند، مورد توجه قرار گرفته‌اند. اگر سطح آنها در یک منبع آب بالا باشد، این مسئله درست است. با این حال تحقیقات نشان می‌دهد که گیاهان از این عناصر در مقادیر کم استفاده می‌کنند.
عملکرد سدیم در گیاه
ریزمغذی سدیم یک عنصر ضروری برای گیاهان نیست، اما در مقادیر کم، مانند ریزمغذی‌ها، برای متابولیسم و سنتز کلروفیل می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. در برخی از گیاهان، به عنوان جایگزین جزئی برای پتاسیم و کمک در باز و بسته شدن روزنه به کار برده می‌شود، که به تنظیم تعادل آب در داخل گیاه کمک می‌کند. کلرید در مقادیر کم برای متابولیسم گیاه، فتوسنتز، اسمز (حرکت آب در داخل و خارج از سلول‌های گیاهی) و تعادل یونی درون سلول مورد نیاز است.
کمبود ریزمغذی سدیم
کمبود ریزمغذی سدیم علائمی ندارد، زیرا یک عنصر ضروری برای گیاه نیست. کمبود کلرید، در صورتی که کمتر از 2 ppm کلرید در محیط کشت باشد و می‌تواند علائم را به عنوان بلاچ‌های کلروتیک با لکه‌های نکروتیک بین رگه‌ها یا در حاشیه برگ‌های جوان‌تر نشان دهد. در موارد پیشرفته‌تر، کمبود کلرید می‌تواند باعث پژمردگی گیاه شود. کمبود این ریزمغذی و کلرید اتفاقی است که به ندرت می‌افتد، زیرا اکثر منابع آب آنها را تأمین می‌کنند و کودها اغلب حاوی آنها به صورت ناخالصی هستند.
بهبود تحمل سدیم گیاهان
ریزمغذی سدیم در سطوح سمّی خاک وجود ندارد و می‌تواند به راحتی توسط آبشویی خاک با آب شیرین از بین برود. این امر نیاز به مصرف آب بیشتری نسبت به نیاز گیاهان دارد تا آب بیش از حد، نمک را از منطقه ریشه از بین ببرد. یکی دیگر از روش‌ها تخلیه مصنوعی است که با اشباع ترکیب شده، انجام می‌شود. این روش باعث می‌شود آب حاوی نمک بیش از حد، زهکشی شود. آب تصفیه شده می‌تواند جمع‌آوری و دفع شود.
در محصولات تجاری، کشاورزان از یک روش به نام انباشت مدیریت شده استفاده می‌کنند. آنها چاله‌ها و مناطق زهکشی شده ایجاد می‌کنند، که آب شور را از ریشه‌های گیاهان منحرف و دور می‌کند. استفاده از گیاهان مقاوم در برابر شوری نیز در مدیریت خاک‌های شور بسیار مؤثر است. آنها به تدریج ریزمغذی‌ها را جذب می‌کنند.
سمیّت سدیم
مسمومیت ریزمغذی سدیم به صورت نکروز یا سوختن نوک و حاشیه برگ و یا شبیه به مسمومیت‌های میکروبی بروز می‌نماید. سمیت کلرید به صورت زرد شدن زودرس برگ‌ها شروع و به نكروز حاشیه یا نوك برگ‌های مسن‌تر و همچنین برنزه شدن ختم می‌شود. گل شمعدانی، کاهو و بنت قنسول نسبت به سمیت کلرید حساس هستند، در حالیکه میخک، گوجه فرنگی و گل شاه‌پسند کمتر حساسیت نشان می‌دهند.
از آنجایی که هر دو عنصر در سطوح بالاتری اما نه سمی در محیط کشت رشد می‌کنند، می‌توانند با عناصر مفید کود برای جذب ریشه‌های گیاه رقابت کنند. ریزمغذی سدیم با پتاسیم، کلسیم، منیزیم و آمونیوم رقابت می‌کند. ریزمغذی کلرید می‌تواند با جذب نیترات، فسفات و سولفات رقابت کند. بنابراین، اگر وجود این ریزمغذی‌ها در محیط کشت رشد بسیار بالا باشد، در حالی که سایر عناصر مفید در سطوح پایین یا طبیعی باشند، گیاه نمی‌تواند آنها را از یکدیگر تفکیک کند، بنابراین واسطه‌ها در محیط کشت رشد می‌کند.
به همین خاطر گیاه ممکن است سطح کافی عنصر مفید مورد نیاز را بدست نیاورد و دچار کمبود آن در بافت شود. اگر سطح این ریزمغذی‌ها در محیط کشت رشد زیاد شود، به احتمال زیاد آب باعث این اتفاق است. آب را باید آزمایش کرد. اگر سطح آنها در آب بالاتر از 50 و 70 ppm باشد، مشکلاتی امکان دارد رخ دهد. اگر چنین شد، باید اجازه دهید آب از پایین هر ظرف خارج شود تا برای به حداقل رساندن این عناصر کمک کند.
همچنین در سطوح باروری نمی‌شود به زیر سطح نرمال کاهش یابد، زیرا این یون‌های زائد در نسبت‌های بالاتر نسبت به عناصر مورد نیاز کود جذب می‌شوند. سطح نمک باید در محیط کشت حداقل هر یک تا دو هفته یکبار بررسی شود. اگر سطح ریزمغذی سدیم و کلرید در آب بالاتر از 150 یا 200 ppm باشد، اسمز معکوس بهترین گزینه است.
