عنصر مهمی که در بهوجودآمدن بخشهای زایشی گیاه نقش مؤثری دارد، روی است. این ماده آنزیمهای سازنده پروتئین را فعال میکند و فتوسنتز گیاهان را افزایش میدهد. کم بودن میزان روی در گیاهان باعث میشود برگهای گیاه رشد کافی نداشته باشند. همچنین گیاه کوچک شود و میزان محصولات درختان کاهش پیدا کند.
در کشور ما، ایران شور و آهکی بودن بیش از حد خاک و شرایط بد آبوهوایی در برخی از نقاط وجود دارد. به همین دلیل، باید به دنبال موادی باشیم که بتواند این مشکلات را جبران کند. علاوه بر روی، یک عنصر دیگر به نام نیتروژن نیز در رشد گیاهان نقش مؤثر و حیاتی دارد. اگر از دو ماده روی و نیتروژن، همزمان باهم برای گیاه استفاده شوند، تولید پروتئین گیاه افزایش پیدا میکند. در اینجا قصد داریم، ترکیبی از دو عنصر روی و نیتروژن را به شما معرفی کنیم.
معرفی کامل نیترات روی
فرمول شیمیایی این عنصر Zn(NO3)2، است. روی نیترات شکلی شبیه کریستال دارد و سفید رنگ است. Zinc nitrate نام لاتین این ماده بهشمار می رود و جرم مولی آن 36/189 گرم بر مول است. حلالیت نیترات روی در محلولهای مایعی مانند آب، همچنین الکل بسیار بالاست. تسریع فرایند احتراق مواد مختلف، از دیگر ویژگیهای این ماده محسوب میشود. بالا بودن میزان Zn(NO3)2 در مکانهایی که دچار آتشسوزی میشوند، انفجارهای بزرگی را به وجود میآورد. این ماده نقطه ذوب و نقطهجوشی برابر با 110 و 125 درجه سانتیگراد دارد.
چگونه نیترات روی را تولید کنیم؟
تولید ناخالص
اگر عنصر روی را مستقیماً با مادهای به نام اسید نیتریک واکنش دهیم، نیترات روی بهدست میآید. اما این ماده بهدستآمده خالص نیست و گازی سمی به رنگ قهوهای به نام پنتا اکسید دی نیتروژن از آن بهدست میآید. اگر این گاز توسط انسان استنشاق شود، خطر بسیار زیادی دارد.
تولید خالص
اگر دو ماده اسید نیتریک و روی کربنات را باهم مخلوط کنیم، این ماده بهصورت خالص بهدست میآید. با انجام این واکنش علاوه بر گرما، گاز دیاکسیدکربن نیز تولید میشود.
کاربرد Zn(NO3)2 در صنایع گوناگون
روی نیترات در صنایع مختلف کاربردهای زیادی دارد. بهعنوانمثال، در کشاورزی برای ساخت کودها به شکل مایع استفاده میشود که روی و نیتروژن موردنیاز گیاه را تامین میکند. از طرفی باعث تنظیم PH خاک میشود. این ماده در امر رنگرزی و رنگ کردن الیاف و همچنین آبکاری آن مورداستفاده قرار میگیرد. روی در اکسیداسیون سایر مواد و همچنین صنعت پزشکی و تولید داروهای مختلف کاربرد دارد.
تصفیه سطوح مختلف با کمک نیترات روی کاری آسانتر است و این ماده بهعنوان یک عایق الکتریکی عمل میکند. بدین ترتیب، از ساییده شدن زیاد و خوردگی جلوگیری میکند. Zn(NO3)2 کاربردهای وسیعی در صنعت شیمیایی دارد و با استفاده از این ماده سیمهای نانو و انواع پلیمرها تولید میشود.
آیا مصرف نیترات روی خطرساز است؟
هنگام استفاده از نیترات روی باید بسیار مراقب باشید، چرا که بلعیدن این ماده باعث میشود، اجزای مختلف دستگاه گوارش شما دچار خوردگی شود. اگر گرد این ماده را استنشاق کنید، بینی و گلوی شما را تحریک میکند. درصورتیکه روی نیترات با قسمتی از پوست شما تماس پیدا کرد، فوراً آن را با آب فراوان بشویید، زیرا پوست را میسوزاند و باعث ایجاد مشکلات پوستی میشود.
اگر به این ماده گرما بدهیم امکان بهوجودآمدن گازهای سمی مانند اکسیدهای نیتروژن زیاد است. بدین ترتیب در صورت آتشسوزی، شعلهها را افزایش میدهد و موجب رخدادن انفجار میشود.
مصرف بهعنوان کود در کشاورزی
از کود Zn(NO3)2 برای ازبینبردن عوارض ناشی از کمبود نیتروژن در گیاهان استفاده میشود. به همین دلیل میزان پایداری و مقاومت گیاهان را در برابر شرایط آبوهوایی افزایش میدهد. درنتیجه نگهداری میوه و محصول آن گیاه، بهبود پیدا میکند. اگر این کود را در ابتدای فصول رشد گیاه به آن اضافه کنیم، رشد ریشه را بیشتر میکند.
مزایای استفاده از کود
- محصولدهی و گردهافشانی گیاهان را افزایش میدهد.
- کمبود روی، نیتروژن و ازت را جبران میکند.
- کربوهیدرات و گلوکز موجود در گیاه را افزایش میدهد.
- میزان کلروفیل موجود در برگ گیاه را افزایش داده درنتیجه سبزینگی و فتوسنتز آن بیشتر میشود.
- استحکام ریشه و ساقه گیاهان را افزایش میدهد.
موارد مصرف کود نیترات روی چیست؟
مصرف کود نیترات روی برای تمامی گیاهان اعم از محصولات کشاورزی، زراعی، گلخانهای، مرکبات و گلهای زینتی مجاز است. اما باید باتوجهبه شرایط عمومی گیاه از جمله سن، نوع آن و وضعیت آبوهوایی محیط رشد گیاه، از آن استفاده کرد. همچنین ترکیب این محصول با سایر مواد مغذی جایز است، اما باید دقت کرد که قبل از ترکیب، حتماً در محیط کوچکتری تست شود تا خطری ایجاد نکند.
کود Zn(NO3)2 را چگونه استفاده کنیم؟
پیش از آن که درب قوطی کود را باز کنید، آن را به مقدار لازم تکان بدهید، سپس همان مقدار از کود را که لازم دارید، بردارید. حالا کود را با مقداری آب ترکیب کنید و درون ظرف مخصوص کودپاشی بریزید. دقت کنید که در ابتدا کل مزرعه را کودپاشی نکنید، اول باید این کار را در قسمت کوچکتری بهصورت آزمایشی انجام دهید. انجام تست در زمین کوچکتر به شما کمک میکند، نسبت به عملکرد مفید آن اطمینان حاصل کنید. پس از آن، میتوانید آن را برای کل زمین خود استفاده کنید.
این کود به دو صورت قابلیت جذب شدن دارد:
1) بهصورت محلولپاشی
2) بهصورت آبیاری
سعی کنید کوددهی را در ساعات صبح و عصر که دمای هوا خنکتر است، انجام دهید. یادتان باشد، این کود را با سایر سمها و کودها ترکیب نکنید.
شرایط نگهداری از کود
کود نیترات روی را بههیچعنوان در دسترس کودکان، حیوانات و کسانی که شناختی از آن ندارند، قرار ندهید. از تابش نور خورشید به این کود جلوگیری کنید و آن را در محیطهای خنک قرار دهید. مطمئن شوید که هیچگونه مواد خوراکی اطراف آن وجود ندارد.
کلام آخر
نیترات روی کاربرد زیادی دارد و این موضوع در جهان خصوصاً در کشور ما ایران به اثبات رسیده است. به دلیل همین کاربردهای زیاد و گسترده، این ماده در صنایع مختلف بهخصوص کشاورزی و تولید انواع و اقسام پلیمر، به مقدار زیادی خریدوفروش میشود. باید دقت کنید که Zn(NO3)2 را از مراکز معتبر با قیمت و کیفیت عالی تهیه کنید. البته در صورت خرید و مصرف این ماده، باید نکات ایمنی، میزان و روش مصرف آن را نیز رعایت کنید تا خطرساز نشود.