سولفات روی

اخیراً در جهان مواد شیمیایی حاوی روی مانند سولفات روی، روی اکسید و روی کلرید کاربرد بسیار زیادی پیدا کرده است و بسیار خریدوفروش می‌شود. به دلیل کاربرد زیاد این مواد در صنایعی مانند کشاورزی همچنین، قطعات مرتبط به خودرو و ساختمان به نظر می‌رسد میزان معامله این مواد افزایش یابد.

طبق نظرسنجی‌ها، انتظار می‌رود از سال 2015 تا 2030 میزان معامله کالاهای حاوی روی، به طور سالیانه حدود 4 درصد رشد کند. خصوصاً طی دو سال اخیر که به دلیل پاندمی کرونا، توصیه پزشکان به استفاده از داروهای حاوی روی بسیار زیاد است. به همین دلیل برای پایین آوردن مشکلات ریوی، مصرف روی رو به فزونی رفته است.

ماده‌ای معجزه‌آسا به نام روی سولفات!

سولفات روی نوعی ترکیب غیر آلی با فرمول شیمیایی ZnSO4 است که به آن زینک سولفات نیز گفته می‌شود. این ماده به‌عنوان نوعی مکمل غذایی نیز مصرف می‌شود و سازمان بهداشت جهانی این ماده را جزو داروهای ضروری دسته‌بندی کرده است. از ویژگی‌های این ماده می‌توان به قابل احتراق بودن و حلالیت در آب اشاره کرد. گازهای اکسید سمی و گوگرد اکسید نیز، هنگام تجزیه روی سولفات تولید می‌شود.

روی سولفات به‌صورت قرص، شربت یا محلول روی برای مصارف درمانی تولید می‌شود. هنگامی که کمبود روی در بدن شما توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، امکان تجویز این دارو برایتان زیاد است. این ماده علاوه بر سلامت انسان‌ها، برای مصارف گیاهی نیز به کار می‌رود. اما باید توجه داشت که میزان بسیار کمی از آن برای گیاه استفاده شود. تأثیر این ماده بر روی گیاه، باعث رشد مناسب و حاصلخیزی می‌شود، همچنین توانایی گیاه را برای مقاومت در برابر هرگونه آلودگی و مریضی بالا می‌برد.

خواص روی سولفات چیست؟

سولفات روی که نام لاتین آن Zinc sulfate است، حالتی سفید رنگ و پودری دارد. این ماده، هیچ‌گونه بویی ندارد و نقطه‌جوش، نقطه ذوب و جرم مولی آن به ترتیب، 740 درجه سانتی‌گراد، 680 درجه سانتی‌گراد و 47/161 گرم بر مول است.

روی سولفات چه کاربردی دارد؟

از سولفات روی در صنایع مختلفی از جمله رنگرزی، دارویی، آبکاری روی و تولید ابریشم به‌صورت مصنوعی استفاده می‌شود. مصرف بیش از حد روی سولفات و بدون دستور پزشک، ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود و سرگیجه، حالت تهوع و در نهایت مرگ ایجاد کند. در بخش زیر به‌صورت مفصل به بررسی کاربردهای مختلف روی سولفات در صنایع مختلف می‌پردازیم.

استفاده آزمایشگاهی از روی سولفات

در آزمایشگاه از سولفات روی برای انجام واکنش‌های شیمیایی زیادی استفاده می‌شود. اما هنگام مصرف آن باید به نکات ایمنی خاصی توجه داشت تا باعث مخاطره نشود. به‌عنوان‌مثال، از تماس روی سولفات با چشم به‌طورجدی باید خودداری شود و اگر به هر دلیلی این ماده با چشم تماس پیدا کند، باید چشم‌های خود را حداقل 15 دقیقه با آب بشویید.

اگر گرد روی سولفات را تنفس کردید یا آن را بلعیدید و یا به هر دلیلی این ماده وارد ریه یا معده شما شد، لازم است فوراً به فضای باز بروید، سپس به اورژانس مراجعه کنید. اگر این ماده هنگام ترکیب با آب در طبیعت رها شود، به محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند.

استفاده صنعتی از روی سولفات

در صنعت استفاده‌های بسیار زیاد و مختلفی از روی سولفات می‌شود. به‌عنوان‌مثال، این ماده برای تولید انواع کودهای شیمیایی یا خمیردندان و حتی برای تغذیه دام‌ها کاربرد دارد. مصارف دارویی روی سولفات برای بیماری‌هایی مانند آسیب‌های پوستی، افزایش رشد مو، درمان اسهال، انواع دل‌درد و ویروس‌های سرماخوردگی قابل‌استفاده است.

اخیراً، برای کاهش اثرات سوء شیمی‌درمانی، برای درمان بیماران سرطانی نیز از روی سولفات استفاده می‌شود. سولفات روی حتی سبب می‌شود، استخوان به ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده خود بپردازند. افرادی گوناگونی از روی سولفات برای مصارف درمانی استفاده می‌کنند.

اما این افراد باید این موضوع در نظر بگیرند که مصرف زیاد این ماده باعث می‌شود، بدن فلزهای موردنیاز دیگر مانند مس را به‌خوبی دریافت نکند. به همین دلیل، مقدار 8 تا 11 گرم روی سولفات در روز مناسب است و علاوه بر حفظ سلامتی در جذب سایر مواد مغذی نیز اختلال ایجاد نمی‌کند.

استفاده از روی سولفات در صنعت کشاورزی

برای رشد مناسب گیاه قسمت‌های مختلف آن دخیل هستند. یکی از بخش‌هایی که به دلیل جذب نور خورشید تأثیر زیادی در فتوسنتز و تغذیه گیاه دارد، برگ آن است. هرچقدر سطح برگ گیاه بزرگ‌تر باشد، میزان جذب نور آن بیشتر است و در نتیجه محصول آن گیاه نیز بیشتر می‌شود.

روی سولفات تاثیر زیادی بر میزان اندازه برگ گیاه دارد. زمانی که گیاه سولفات روی کافی داشته باشد، میوه و گل می‌توانند، به مقدار کافی آب را جذب کنند. به‌عنوان‌مثال، روی سولفات به دلیل وجود روی و سولفور کافی برای گیاه بسته بسیار مؤثر است. کشاورزان برای بهبود عملکرد درختان پسته خود، باید در اردیبهشت و روزهای پایانی اسفند، برخی کارها را انجام دهند. کشاورزان باید بعد از برداشت محصول، میزان 250 گرم روی سولفات را با کودهای حیوانی ترکیب نمایند و به‌عنوان چال کود به خاک اضافه کنند.

عوارض کمبود روی سولفات در کشاورزی

در کشور ما بسیاری از زمین‌های کشاورزی، خصوصاً میوه‌جات و غلات میزان روی کمی دارند. همین امر سبب شده است، محصولات آنها حدود پنجاه‌درصد کاهش پیدا کند. کم بودن روی در خاک دلایل متعددی دارد. برخی از این دلایل شامل، وجود آهک در خاک، بالا بودن PH آن، استفاده زیاد از کودهای فسفات‌دار و استفاده غلط از سولفات روی یا کودهای روی‌دار می‌شود.

علائم ذکر شده در پایین، خبر از کبود سولفات روی در گیاه شما می‌دهند:

• زرد شدن برگ‌های کم سن
• وجود لک‌های ناشی از سوختگی در کنار رگبرگ
• خشکی بی‌دلیل بعضی از بافت‌های گیاه
• رشد نامناسب میوه‌های درخت

برای درمان عوارض ناشی از کمبود روی در گیاه، چه کنیم؟

کاشت گیاهانی مانند یونجه و شبدر به دلیل جذب بالای روی، در کنار گیاهانی که کمبود روی دارند، توصیه می‌شود. همچنین حل کردن روی سولفات در آب و اضافه‌کردن آن به خاک، به این امر کمک بسیاری می‌کند. درهرصورت، قبل از اینکه به کاشت گیاه اقدام کنید، حتماً از میزان روی موجود در خاک آن اطلاع کسب کنید.

کلام آخر

سولفات روی امروزه، کاربردهای متنوعی در صنعت کشاورزی، غذایی و دارویی دارد. کسب اطلاع از فواید و معایب این ماده برای مصرف راحت‌تر و بهبود سلامتی انسان‌ها یا گیاهان واجب است. در صورت مصرف روی سولفات، باید میزان مناسب مصرف آن را رعایت کرد تا مخاطره‌ای ایجاد نکند.