سولفات کلسیم جامد یا همان کلسیم سولفات یک ماده معدنی سفیدرنگ با فرمول شیمیایی 4CaSO است که به شکل نوعی نمک بلور مانند تولید میشود. سولفات کلسیم در آب حل نمیشود، بنابراین میتوان آن را ماده نامحلول نامید.
این ماده بدون استفاده از آب، برای خشک کردن موادی که نوع هیدراته آن عامل سختی آب است، استفاده میشود و در اشکالهایی مانند گچ و انیدریت وجود دارد. سولفات کلسیم بهصورت طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد و میتوان آن را در آزمایشگاهها به تولید انبوه رساند. سولفات کلسیم بدون آب در مواد خشک قابل استفاده است.
سنتز در انواع کلسیم سولفاتها
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، گچ و انیدریت جزء مواد اصلی موجود در سولفات کلسیم محسوب میشوند. این مواد از معادن استخراج میشوند. سولفات کلسیم بهراحتی در منابع طبیعی یافت میشود.
علاوه بر این در تولید تعدادی از محصولات نیز به عنوان یک ماده جانبی استخراج میشود. یکی از این موارد، هنگام تولید اسید فسفریک است. سولفات کلسیم یکی از اجزای رایج درمبدلهای حرارتی بهشمار میرود، زیرا با افزایش دما کاهش مییابد.
انیدریت موجود در سولفات کلسیم
انیدریت بدون آب، به عنوان کلسیم سولفات در رده مثبت محسوب میشود. سولفات کلسیم جامد به علت حلالیت زیاد و تبدیل آن به ژیپس، در طییعت بسیار کم دیده میشود. مهمترین پروسه آن، از دست دادن میزان آبی است که در عمق بسیار پایین زمین، توسط ژیپس وجود دارد. از مهمترین شکل آن میتوان به بافتهای درون سنگی و توری قفس مرغی اشاره کرد. انیدریت به میزان کمی در صنعت تولید میشود.
سولفات کلسیم چه استفادههایی دارد؟
کلسیم سولفات قابلیت استفاده در صنایع بسیار متنوعی را دارد. در این قسمت قصد داریم، برخی از کاربردهای مهم آن را برای شما مطرح کنیم.
-
کلسیم سولفات در مواد غذایی
سولفات کلسیم منبع کلسیم است و موادی غیرسمی و بیخطری برای انسان دارد. به همین دلیل در برنامههای غذایی، به شکل مکملها برای انسان وجود دارد. ترکیب شیمیایی آن در برخی از مواد غذایی مانند نان، ماکارونی و… دیده میشود.
-
کلسیم سولفات در صنایع دارویی و پزشکی
از کاربردهای مهم کلسیم سولفات میتوان به استفاده در صنایع دارویی، اشاره کرد. برای مثال، در تولید قرصها از کلسیم سولفات به عنوان ماده پرکنندهای که کلسیم را پوشش میدهد، استفاده میشود. زیرا این پودر با هر دارویی کاملاً همگن میشود.
-
سولفات کلسیم جامد موجود در لوازم آرایشی و بهداشتی
بسیاری از لوازم آرایشی و بهداشتی سولفات کلسیم دارند. در واقع، سولفات کلسیم جامد، ماده اولیه در تولید بسیاری از لوازم آرایشی مانند سایههای چشم است.
-
سولفات کلسیم موجود در زمین کشاورزی
بخش زیادی از سولفات کلسیم، در صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد. این محصول شیمیایی، به عنوان کود به خاک افزوده میشود. همچنین، به رشد بهتر گیاهان کمک میکند و حتی از آن برای کنترل و تنظیم PH خاک استفاده میشود.
سولفات کلسیم و روش تولید آن
برای تهیه کلسیم سولفات، ابتدا باید در آزمایشگاها دو محیط مناسب برای آزمایش ایجاد کنیم. در محیط نخست، مقداری کلسیم کلرید میریزیم و به آن نصف لیوان آب اضافه کنیم. در محیط ثانویه نیز، مقداری منیزیم سولفات میریزیم، اما برعکس محیط اول یک لیوان کامل آب اضافه میکنیم. اکنون، محتویات هر دو محیط را تکان میدهیم و صبر میکنیم، تا بهصورت کامل تهنشین شوند.
نکته حائز اهمیت این است که زمان مخلوط کردن محتویات دو محیط فرا رسیده باشد. بعد از مخلوط کردن، محتویات را باید از صافی عبور دهیم تا میزان آب موجود در آن گرفته شود. بدین ترتیب، خیلی راحت میتوانید سولفات کلسیم جامد را تولید کنید. محتویات آزمایش باید در دمای مناسب خوب سفت شود. یادتان باشد که محتویات را باید در محیط مناسب، حرارت دهید. بعد از این که زمان گذشت، باید محتویات را در دمای اتاق قرار دهید که سرد شود.
در نهایت نیز باید ماده تولید شده را به نحوی آسیاب کنید که پودر شود. بدین ترتیب، پودری که تولید کردهاید، همان کلسیم سولفات است.
انواع سولفات کلسیم موجود
کلسیم سولفات جامد در آب بهصورت نامحلول وجود دارد و توانایی این را دارد که بهوسیله دو مولکول آب با نماد شیمیایی H2O پوششدهی شود. تعداد مولکولهای آبی که در ترکیب شیمیایی قرار دارند، انواع مختلف کلسیم سولفات را تولید میکنند. به بیانی دیگر، تعداد مولکول آب، نوع این ماده را تعیین میکند. از این رو، در این قسمت انواع سولفات کلسیم را برای شما شرح میدهیم.
-
سولفات کلسیم از نوع خشک
این نوع سولفات کلسیم، هیچ مولکول آبی را در ساختار خود ندارد و بهصورت جامد موجود است. فرمول شیمیایی این ماده بهصورت CaSO4 است.
-
سولفات کلسیم جامد از نوع نیم آبه
نیم مولکول آب در ساختار این سولفات قرار دارد. برای تولید آن باید کلسیم سولفات خشک و نصف مولکول آب شفاف را با هم حرارت بدهیم. حاصل این واکنش حجم زیادی از گچ است. گچ تولید شده در ساختمانسازی، کاربردهای بسیار مهم و فراوانی دارد. فرمول شیمیایی این ماده 1/2H2O است.
-
سولفات کلسیم از نوع دو آبه
اگر گچ را با آب مخلوط کنیم، سبب میشود سولفات کلسیم دو آبه با فرمول شیمیایی 2H2O تولید شود.
صنایع قالبسازی و استفاده از سولفات کلسیم
اشکال مختلف هر چقدر هم که پیچیده باشند، برای تولید قالبهای مختلف آنها میتوان از سولفات کلسیم استفاده کرد. به همین دلیل، این ماده در تولید قالبها استفاده زیادی دارد. سولفات در ساخت و تولید زیورآلات گوناگون از جمله طلا و نقره نیز کاربرد دارد. حتی در مجسمهسازی نیز میتوان از آن برای قالبگیری اشکال آلومینیومی و مسی استفاده کرد. پس از ریختهگری فلز در قالب گچی، میتوان آن را بهراحتی در آب از فلز جدا کرد.
گچ به دلیل فرمپذیری خوب، ریختهگری مناسب و سطح صافی که دارد، برای ساخت دکور و مجسمهسازی استفاده میشود. این ماده در صنعت آرشیتکت و مجسمهسازی، همچنین امور مربوط به دکور، مانند ستون و سرستونهای گوناگون کاربرد دارد.
نتیجهگیری
سولفات کلسیم جامد موضوعی بود که ما در این مقاله درباره آن بحث کردیم. سولفات کلسیم یک ماده معدنی است که کاربرد بسیار زیادی دارد. از این رو، امروزه کشورهای زیادی ساخت آن را در اولویت قرار دادند. ایران به خاطر برخورداری از منابع غنی، به عنوان تولیدکننده اصلی این ماده شناخته میشود. این مواد در آزمایشگاهها مورد آزمایش قرار میگیرند. به همین دلیل، تولید و یا ساخت آنها در آزمایشگاهها کار چندان دشواری نیست، بنابراین با اندکی دانش میتوانیم آنها را تولید کنیم.