اسیدها، مانند اسید فسفریک صنعتی از موادی هستند که کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارند و نقش مهمی در زندگی ما بازی میکنند. اسید فسفریک در صنایع غذایی، صنایع آرایشی و دارویی، کشاورزی، تصفیه فاضلاب و صنایع نساجی کاربرد زیادی دارد.
از اسید فسفریک صنعتی که درصد خلوص 85% دارد حتی در صنایع الکترونیکی مانند ساخت تلویزیون و صفحات نمایش هم استفاده میشود. همین گستردگی کاربرد این اسید در صنایع مختلف باعث شده است که خرید و فروش آن در سطح جهان بسیار رونق داشته باشد.
رتبه اول تولید اسید در جهان به اسید سولفوریک اختصاص دارد و رتبه دوم در اختیار اسید فسفریک صنعتی است. در کشور ما نیز تولید این اسید در سطح بالایی قرار دارد. به این دلیل که این اسید یکی از مهمترین مواد اولیه برای تولید فرآوردههای غذایی، سموم و کودهای شیمیایی، مکملهای غذایی دام و طیور و غیره است، توانسته است نام خود را در فهرست مواد شیمیایی اولیه و ضروری کشور ثبت کند.
اسید فسفریک صنعتی چیست؟
این اسید که نام انگلیسی آن Phosphoric Acid است جزو اسیدهای سه ظرفیتی تقسیمبندی میشود. H3PO4 فرمول شیمیایی این اسید است که با نام ارتوفسفریک اسید نیز شناخته میشود. این اسید که درصد خلوص 85 دارد به صورت یک محلول غلیظ بیرنگ است.
البته ترکیب خالص اسید فسفریک صنعتی به صورت جامد بیرنگ است. این اسید که نسبت به برخی اسیدها مانند اسید اگزالیک، اسید استیک و غیره خاصیت اسیدی قویتری دارد در دمای محیط غیر فعال است.
آشنایی با انواع اسید فسفریک
اسید فسفریک در انواع مختلفی وجود دارد که اسید فسفریک صنعتی یکی از این انواع است. درصد خلوص، روشهای تولید و نوع کاربرد از عواملی هستند که در دستهبندی انواع این اسید مؤثرند. اسید فسفریک بر اساس نوع کاربرد به دستههای زیر تقسیمبندی میشود.
- اسید فسفریک خام: حاصل واکنش اسید سولفوریک با خاک فسفات است. این اسید به دو دسته خوراکی و صنعتی تقسیمبندی میشود. صنایع تولید کودهای شیمیایی بیشترین صنایعی هستند که از اسید فسفریک خام استفاده میکنند.
- اسید فسفریک صنعتی: نوعی از اسید فسفریک است که در صنایع زیادی مانند صنایع نساجی، تصفیه آب، صنایع تولید مواد بهداشتی، ظروف تفلون و غیره کاربرد دارد.
- اسید فسفریک خوراکی: همانطور که از نام آن پیداست در صنایع غذایی به کار میرود. این صنایع برای تولید نوشابههای گازدار، روغن، مکملهای غذایی دام و طیور و غیره از این اسید استفاده میکنند.
مصارف اسید فسفریک صنعتی
همانطور که در ابتدای بحث عنوان شد، اسید فسفریک صنعتی طیف وسیعی از مصارف در صنایع مختلف را دارد. یکی از مصارف این اسید برای تنظیم میزان اسیدیته در غذاهای مختلف است. مرباها، گوشتهای فرآوری شده، ژله و ژلاتین، مخمرها، ترشیجات و غذاهای کنسروی، پنیر و مخمرها جزو این دسته از غذاها هستند.
یکی دیگر از مصارف اسید فسفریک صنعتی به عنوان افرودنی در صنایع غذایی است. صنایع تولید نوشابهها و نوشیدنیها، تولید لبنیات و بیکینگ پودر از جمله صنایعی هستند که از این اسید به عنوان افزودنی استفاده میکنند. صنایع دام و طیور نیز از دیگر صنایعی هستند که از این اسید برای تولید مکملهای غذایی دام و طیور استفاده میکنند.
اسید فسفریک صنعتی در صنایع متالورژی نیز کاربرد وسیعی دارد. در متالورژی از این اسید برای تصفیه سطح فلز استفاده میشود. صنایع پزشکی مانند صنایع داروسازی، دندانپزشکی و دامپزشکی از دیگر مشتریان این اسید محسوب میشوند. اسید فسفریک صنعتی در صنایع تولید محصولات مراقبت شخصی و تولید انواع شوینده بسیار پرکاربرد است.
یکی از صنایعی که از اسید فسفریک صنعتی برای تولید محصولات خود بهره میبرد صنایع الکترونیکی است. شاید باورتان نشود که برای ساخت تلویزیونی که در منزل با آن مشغول تماشای برنامهها هستید از این اسید استفاده شده است. از این اسید برای تولید مدارهای الکتریکی، صفحه نمایش رایانهها، تلفنهای هوشمند و تلویزیونهای LCD استفاده میشود.
اسید فسفریک صنعتی به عنوان کاتالیزور در صنایع تولید سلولهای سوختی و ژنراتورهای اکسی هیدروژن به کار میرود. همچنین این اسید برای از بین بردن رسوبات معدنی و همچنین زدودن لکههای آب سخت در صنایع ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد.
یکی از بیشترین کاربردهای اسید فسفریک صنعتی در صنایع کشاورزی و به منظور تولید کودهای فسفاته است. در تولید کودهایی مانند مونوآمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات، سوپر فسفات تریپل و فسفات منیزیم از این اسید استفاده میشود.
صنایع تولید محصولات کربن فعال (به عنوان اکسید کننده شیمیایی)، تولید مواد شیمیایی، ساخت اتیلن و آمادهسازی مشتقات آلبومین، صنایع تولید رنگ و رنگدانه، تصفیه آب و فاضلاب، صنایع پالایش نفت و نساجی از دیگر صنایعی هستند که از این اسید برای تولید محصولات خود استفاده میکنند.
کاربردهای اسید فسفریک صنعتی در صنایع
دومین اسید پرمصرف در جهان در برخی صنایع نقش اصلی دارد که در ادامه برخی از کاربردهای آن در این صنایع را بررسی میکنیم.
- صنایع شوینده: یکی از مشکلات منابع آبی، میزان سختی آب است. سختی آب باعث میشود که در ترکیب با مواد شوینده رسوبات حل نشدنی ایجاد شود که عامل اصلی ایجاد لک روی لباسها و ظروف هستند. سختی آب مانع کف کردن مواد شوینده نیز میشود. به همین خاطر از اسید فسفریک صنعتی در تولید مواد شوینده و به منظور حل این مشکل استفاده میکنند. این اسید میتواند با نرم کردن آب، کارایی مواد شوینده را افزایش دهد.
- صنایع کشاورزی: فسفر یکی از عناصری است که در رشد گیاهان نقش حیاتی دارد. اسید فسفریک صنعتی کاربرد زیادی در صنایع کشاورزی و تولید کودهای فسفاته دارد. این کودها با افزایش غلطت فسفات در آبف رشد گیاهان را تسریع میکنند.
- صنایع فلزی: یکی از کاربردهای اسید فسفریک صنعتی از بین بردن زنگ آهن ایجاد شده روی آهن یا فولاد است. با استفاده از این اسید بر روی آهن و فولاد، فسفات آهن به فسفات آهن سیاه تبدیل میشود. این اسید در صنایع فلزی نقش ضدخوردگی دارد.
- صنایع الکترونیکی: از اسید فسفریک صنعتی با خلوص بالا برای تولید مدارهای الکترویکی دستگاههای مختلف استفاده میشود. این مدارهای الکتریکی در طیف وسیعی از وسایل مانند تلویزیونهاف گوشیهای هوشمند و یارانهها مورد استفاده قرار میگیرند.
جمعبندی
بعد از اسید سولفوریک، عنوان پرکاربردترین اسید در جهان به اسید فسفریک صنعتی میرسد که در طیف وسیعی از صنایع مورد استفاده قرار میگیرد. صنایع الکترونیکی، صنایع کشاورزی، صنایع نساجی، صنایع متالورژی، صنایع مواد غذایی و تولید مواد شوینده و بهداشتی و بسیاری از صنایع دیگر، از جمله صنایعی هستند که برای تولید محصولات خود از این اسید استفاده میکنند.
همین طیف وسیع استفاده از اسید فسفریک در صنایع مختلف باعث شده است این اسید به یکی از مواد با خرید و فروش بالا در جهان تبدیل شده است. خصوصیات و ویژگیهای کاربردی اسید فسفریک صنعتی، این ماده شیمیایی را به مواد شمیایی اولیه و اساسی در بسیاری از کشورها تبدیل کرده است.